4.HAÇLI SEFERİ:   1198’de Papa III. İnosent yeni bir Haçlı seferinin yapılması için faaliyete başlamıştı. Bu konuda tanınmış vaizler propaganda çalışmalarında bulunmuşlar bunun yanı sıra bu seferlere yönelik olarak yeni bir vergi de konulmuştur. Sefere başlandığında Fransa kralının kardeşi Thibaut getirilmiş ve onun bir turnuva esnasında Haçlı çağrısını başlatmasıyla bu yeni seferin hazırlıkları başlamıştır. Önceleri bu seferin islam dünyasının merkezi hâline gelen Mısır üzerine yapılması düşünülmüştür. Bu yolda gemi temini için Venedik’e baş vurulmuştur.O dönemde Venedik’i idare eden Enrico Dandolo Mısır’da ticarî münaseberleri olması ve Bizans’tan nefret etmesi sebebiyle bu seferin Constantinapolis üzerine yapılmasını istemiştir.Önceleri tepkiyle karşılaşan bu düşünce 1201 de Thibaut’un ölmesi nedeniyle Boniface’nin başa  geçmesi  ve  Dandolo  ile  anlaşması  üzerine tatbike konulmuştur. 1202 yılında harekete geçen Haçlılar, Venedik’e verecekleri parayı denkleştiremeyince buna bağlı olarak Zara şehrinin zaptı hususunda Venedik’e yardım etmişlerdir.Neticede hristiyanların elinde bulunan Zara şehri ele geçirilerek Venediklilere teslim edilmiştir. Zara’nın zaptı Haçlı seferlerinin asıl ama-cından saptığının ya da propaganda maksatlı amacının arkasındaki asıl amacı göstermesi bakı-mından anlamlıdır. Bundan sonra Haçlılar Constantinapolis’e doğru yönelmenin hazırlıkları içindeyken Bizans’tan gelen bir haber onlara bekledikleri fırsatı vermiştir. Bizans’ta gerçekle-şen bir taht ihtidali sonucunda II.İsakos Angelos tahttan indirilmiş ve onun yerine III.Aleksios Bizans tahtına geçmiştir.Mazul imparatorun oğlu Aleksios Haçlılara müracaat ederek Venedik e  olan  borçların  ödeneceği, Mısır seferi için para ve yiyecek yardımı yapılacağı ve yanlarına büyük bir Bizans kuvveti verileceği vaadi ile Haçlılardan yardım istemiştir. Uzun zamandır Bizans’a saldırı için fırsat kollayan Haçlılar bu teklifi kabul ettiler. 1203’te İstanbul’a ulaşan Haçlılar Galata’dan şehre girmeyi başardılar. İmparator kaçtı. II. İsakos Angelos ve oğlu IV. Aleksios Bizans tahtına oturdular. II. İsakos oğlunun vaadlerini kabul ettiğine dair bir antlaşma da imzaladı.Ancak bunların yerine getirilmesi mümkün değildi.Ayrıca Bizans kilise-si Roma’nın hakimiyetini kabul etmek istemiyordu. Öte yandan Fransızlar İstanbul ve çevresinde çapulculuğa başlamışlar, insanlara saldırmışlar ve hatta şehirde müslümanlara ait olan bir camiyi de yakmışlardır. Vaadlerin yerine getirilmemesi durumu gittikçe ağırlaştırmıştır. Neticede Bizansta gelişen bir saray ihtilali Haçlılara bekledikleri fırsatı vermiştir.III.Aleksios-un  damadı tahtı ele geçirmiş ve V.Aleksios unvanıyla tahta oturmuştur. Bunun üzerine Haçlı-lar 13 Nisan 1204’te şehri ele geçirmişler ve Haçlı ileri gelenlerinin izniyle şehir 3gün süreyle yağmalanmıştır. Haçlılar 1099’da Kudüs’te yaptıkları katliama eş değer bir saldırıyı İstanbul'da gerçekleştirmişlerdir. Büyük saraylar, kiliseler, kütüphaneler gibi şehrin en önemli yerleri yağmalanmıştır. Ayasofya Kilisesi ve Meryem Ana Kilisesi gibi Bizans’ın önemli merkezleri yağmalanmış,içlerindeki aziz hatıralar çalınmış ve hatta Haçlılar bu kiliselere atlarıyla giderek kutsal yerlerde her türlü saygısızlığı yapmışlardır. Buna ilave olarak soylu kadınlar ve rahibeler saldırıya uğramışlardır. Netice olarak bu Haçlı seferi sonucunda 1204-1261 yılları arasında devam  edecek  bir Latin  idaresi  kurulmuştur. Baudoin bu idarenin imparatoru seçilmiştir. Venedikli  Tomas  Morissini  İstanbul’da patrik olmuştur. Bunun dışında Haçlılar Peleponnes, Selanik ve Yunanistan’da başka idareler de kurmuşlardır. Bizans’tan kaçanlar ise Epir ve İznik’te devletçikler kurmuşlardır. Latin imparatorluğu bu devletlerle mücadelenin yanı sıra Bulgar çarlığı ile de mücadele etmek zorunda kalmış ve bunlardan biri sırasında İznik imparatoru Bizans tahtını yeniden ele geçirerek Latin dönemine son vermiştir. Bu dönemin Türkler açısından herhangi bir zararlı sonucu olmamıştır. Bilakis Türkiye Selçukluları güçlenerek Antalya, Sinop, Samsun gibi şehirleri ele geçirerek denizlere ulaşmışlar, ayrıca ticaret yolları-nın da sağladığı imkânlarla giderek güçlenmişlerdir. Bunun yanında Türkiye Selçukluları Doğu   Anadolu   istikametinde yayılmışlar ve buradaki durumlarını da güçlendirmişlerdir.

 

5.HAÇLI SEFERİ:     4.Haçlı seferinden sonra Haçlı ruhu devam etmekteydi. Haçlı propagan-dasının etkisi tüm toplum katmanlarında kendisini göstermekteydi. Öyle ki 1212 senesinde çocuklardan oluşan Fransa ve Almanya’dan yola çıkan bir güruh Marsilya Cenova ve Brindizi limanlarına ulaşmış, fakat bunların bindiği gemiler ya batmış ya da bu çocuklar esir olarak satılmışlardır. 1215 yılına geldiğimizde Roma’da Papa III.İnoset’in Lateran konsilinde aldığı bir kararla yeni bir Haçlı seferinin düzenlenmesine karar verilmiştir.Bu sefer için yeni vergiler konulmuş ve müslümanlarla ticaret yapılması yasaklanmıştır. Bu sırada Papa ölmüş, yerine geçen  III. Onorius’da  bu seferi desteklemiştir. 1217 yılında Macar kralı Andreas, Avusturya dükü  Leopolt  ve Kıbrıs kralı Hugue Akka’da toplanmışlardır. Alman imparatoru ise papadan izin alarak bazı hazırlıklar için sefere katılmaktan geri kalmıştır. 1218’de yeni Alman kuvvetlerinin de  katılmasıyla Haçlılar Süveyş üzerinden Kudüs’ü ele geçirmeyi planlamışlardı. Bu sırada Mısır’a Eyyubiler hakim idi. Eyyubi sultanı El Melik El Adil kuvvetlerini Suriye’de toplarken oğlu El Melik El Kamil’de Adilye’de bulunmaktaydı. Haçlılar Adilye’ye saldırdık-larında Eyyubi kuvvetleri onları geri püskürtmeyi başaramamış ve Adilye düşmüştür. Eyyubi hükümdari Adil üzüntüsünden vefat etmiş, yerine oğlu El Melik El Kamil başa geçmiş ve Haçlılara Mısır’dan çekilmelerine karşılık olarak kudüs’ü teklif etmiştir. Bunu kabul etmeyen Haçlılar 1219’da Dimyat’ı ele geçirmişlerdir.Dimyat’ın idaresi Jean de Brienne’ye verilmiştir. Buradaki  Ulu  Camii, katedrale  çevrilmiş, erkekler  öldürülerek kadın ve çocuklar esir olarak satılmıştır. Değerli hazineler ise Haçlılar arasında pey edilmiştir. Bu sırada Eyyubi hükümdarı El Melik El Kamil, Kıbrıs’taki Haçlı donanması üzerine bir kuvvet yolladıysa da Almanlardan gelen yeni yardımdan çekinerek Haçlılara 30 yıllık bir barış, Kudüs ve Filistin’i teklif ettiysede Pelagius bu teklifi reddederek 1221’de harekete geçerek müslümanlarla çatışmaya doğru ilerlemiştir. Bu sırada El Kamil ordusunun bir kısmını Menzele Gölü civarında yerleştirerek Dimyat ile Haçlılar arasında bir kuvvet oluşturmuştur. Ayrıca Nil’in yükselme vakti olduğu için gemilerini nehirden Haçlıların üzerine göndermiş ve Dimyat yakınlarında Bahrussagir denilen yerde gerçekleşen çatışmada Haçlılar ağır bir ağır bir yenilgiye uğramışlar ve Pelagius Eyyubilerle 8 yıllık bir antlaşma yapmak zorunda kalmıştır. Esirler değiştirilmiş ve Haçlılar geri çekilmişlerdir. Bu yenilgi mağrur Haçlılar için büyük bir moral kaybına neden olurken islam  dünyasında  birlik havası oluşturulmuştur. Ayrıca bu sefer sonucunda Mısır’da bulunan hristiyanlar zarar görmüşler, hakları kısıtlanmış, ağır vergiler konulmuş ve kiliseleri kapatılmıştır. İtalyan tacirler ise İskenderiye’deki imtiyazlarını kaybetmişlerdir.

 

6.HAÇLI SEFERİ:     5.Haçlı seferinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Alman imparatoru II.Friedrich’in üzerine büyük bir sorumluluk yüklenmiştir. 1227 senesinde yeni bir Haçlı seferi üzerine çalışmaya başlanılmıştır. II. Friedrich, Jean de Brienne’nin Kudüs kraliçesi ünvanı taşıyan kızıyla evli olduğu için bu seferin liderliği onun üzerine düşmüştür. Haçlılar bir kere daha İtalya Limanlarından harekete geçtiler. Ancak Alman imparatorunun hastalığı nedeniyle gecikmesi yüzünden Papa IX.Gregorius  tarafından aforoz edildi. Böylece dini meşruiyetini kaybetti.Buna ilave olarak karısı vefat etmiş ve Kudüs üzerindeki siyasi hakları da kaybetmiş-tir. Sadece oğlunun velisi sıfatıyla ünvanını kaybetmiş bir kral olarak bu sefere çıkmıştır. Kıbrıs üzerinden Akka’ya ulaşmış ancak burada umduğu desteği bulamamış, hatta tacını bile kendisi giymek zorunda kalmıştır. Güçlü bir donanmadan ve kuvvetli bir ordudan mahrum olan  Alman  imparatoru  savaşmak yerine diplomasi yoluyla hedefine ulaşmayı denemiştir. Nihayet  1229  yılında Eyyubi sultanı El Kamil ile bir antlaşma imzalayarak Kudüs’ün teslimi hususunda karara varmıştır. Buna göre Kudüs, Beytüllahim, Nasıra, Celile gibi yerler Haçlılara bırakılmıştır.Müslümanlar Mescid-i Aksa ve Kubbet-üs Sahra’da rahatça ibadet edebileceklerdi. Ayrıca antlaşmaya göre esirler de değiştirilmiştir. Buna rağmen Eyyubi ileri gelenleri antlaşmaya karşı çıkmışlar, hatta sultanın yeğeni Davud Şam’da yas ilan etmiştir. Kudüs’e giren Friedrich aforoz edildiği için din adamlarından itibar görmemiş , burada tutunamayarak Akka üzerinden Avrupa’ya geri dönmüştür.1238yılında El Kamil vefat edince yerine El Melik Es Salih geçmiştir. Bu  dönemde yeniden Haçlılara taarruz başlamıştır. 1239’larda Moğolların önünden kaçarak gelen Harezm Türklerini ordusuna alan Es Salih 1244 yılında Kudüs’ü ele geçirmiştir.Bundan sonra Akka Haçlıları diplomasiyle ele geçirdikleri bütün toprakları kaybedeceklerdir. 1247’de Taberiye ve Askalan Haçlılardan geri alınacaktır. Bütün bu gelişmeler sırasında Moğol istilasının başlaması Haçlıların bölgede bir süre daha tutunmalarını sağladı.

 

7.HAÇLI SEFERİ:Kudüs’ün müslümanların eline geçmesinden sonra Avrupa’daki karışıklıklarla uğraşan Papalık doğudan gelen yardım çağrılarına karşılık veremeyen papalık Fransa kralı IX. Louis’in bir Haçlı seferine çıkacağını ilan etmesi üzerine onu destekledi. Bu sefere dair yeni vergiler konularak vaizler bu sefer adına propaganda faaliyetlerine başlamışlardır.İyi bir asker ve siyasetçi olan Fransa kralı bu seferin Tanrı’nın isteği olduğuna inanmaktaydı. 3 sene süren sefer hazırlıklarından sonra Marsilya ve Cenova’yla anlaşarak Fransa kralı 1248’de Kıbrıs adasına doğru yola çıktı. Burada Akka baronları Hospitalier ve Templier şövalyeleri ile buluşan Louis seferin Mısır üzerine yapılmasına karar verdi. 1249’da Haçlılar Dimyat üzerine harekete  geçtiler. Müslümanlar taktik icabı Dimyat’ı boşaltarak Mansura’ya çekildiler. Haçlılar 5. Haçlı seferinden sonra yeniden Dimyat’ı ele geçirdiler. Bu esnada Fransa’dan yeni kuvvetler de Haçlılara katıldı. Eyyubi tarafında ise Es Salih’in vefatıyla durum biraz karıştı. Bunu haber alan Haçlılar Kahire’ye yürümeye karar verdiler. Mansura yakınlarında Fahrettin öldü. Bunun üzerine komuta Baybars’a geçti. Haçlılar Mansura’yı ele geçirip yollarına devam etmek düşüncesindeydiler. Ancak Mansura’da beklemedikleri bir baskına uğrayan Haçlılar ağır bir yenilgi aldılar. 290 şövalyeden 5 tanesi kurtulabilmişti. Aynı anda Haçlılara yardım taşıyan gemilerin Eyyubiler tarafına geçirilmesi sonucunda Haçlılar açlık ve hastalık yüzün-den perişan duruma düştüler. Yeni Eyyubi sultanı Turan Şah Haçlılarla anlaşmayı reddederek onları takibe başladı.Kral dahil pek çok Haçlı ileri geleni esir düştü. Kral Louis kurtuluş akçesi ödeyerek kendini kurtardı ve Akka’ya geçti. Böylece Haçlı seferleri tarihindeki son sefer de herhangi bir netice alınamadan büyük kayıplarla sona erdi.

 

8.HAÇLI SEFERİ:     Fransa kralı IX.Louis 1267’de yeni bir Haçlı seferi için harekete geçmiş ve 3yıl süren hazırlıklardan sonra 1270 senesinde sefere çıkmaya hazır hale gelmiştir.Bu sefe-rin istikameti papalık tarafından desteklenen İtalya ve Sicilya’ya hakim duruma gelen kardeşi Charles’in teşviki ile onun ele geçirmek istediği Tunus üzerine yapılmıştır. Kral kardeşinin yanlış yönlendirmesi ile buradaki Hafsi hükümdarı Ebu Abdullah’ın hristiyanlığa girmeyi kabul ettiği noktasında yanlış yönlendirilmiştir. Bu zanla sefere çıkan Louis Tunus’a geldiğinde savunma tedbirleri almış bir şehirle karşılaşır. Ancak çatışma olmadan araya giren salgın hastalıklar bu Haçlı seferinin başlamadan bitmesine neden olmuştur. Haçlıların çoğu telef olmuş geri kalanları ise Charles tarafından gemilerle İtalya’ya taşınmıştır. Haçlı seferlerinin klasik tarihinde düzenlenmiş olması ötesinde bir anlamı bulunmayan bu seferle Haçlı seferleri nihayet bulmuştur.

 

HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI:     Haçlı seferleri 1095-1270 tarihleri arasında vuku bulmuş olan doğu hristiyanlarını kurtarmak sloganıyla gerçekleştirilen siyasi amaçlı askeri se-ferler olması bakımından pek çok siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel sonuçlar doğurmuştur. Bu sonuçlara baktığımızda genel olarak doğu hristiyanları, Bizans, islam dünyası ve Avrupa açısından sonuçlardan söz edebiliriz. Doğu hristiyanları başlangıçta bu seferleri coşkuyla karşılasalar da zaman içinde ibadet haklarının kısıtlanması, makamlarını kaybetmeleri, mallarına el konması gibi sebeplerle gerek seferler esnasında uğradıkları zararlar, gerekse de Haçlı dev-letlerinin kurulması akabinde yaşadıkları hayal kırıklığı ile coşkuları hüsrana dönmüştür. Bizans açısından baktığımızda Haçlı seferlerini başta teşvik eden Bizans ilk sefer sonunda beklentilerine kavuşmuşsa da ilerleyen zamanda ve özellikle 4. Haçlı seferinden sonra büyük kayıp ve zararlara uğramıştır.Bu seferler sebebiyle büyük bir imparatorluktan çıkan Bizans bir boğaz  devleti  halini almıştır. İslam  dünyası  noktasından baktığımızda Haçlı seferleri büyük can  ve  mal  kaybına sebep  olarak  niceliksel  kayıpları  temsil etmekle birlikte zaman içinde islam dünyasında birliğin tesisini sağlaması sebebiyle büyük niteliksel kazanımlara yol açmış-tır.  Avrupa  açısından bakıldığında siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan Avrupa’nın yaşayacağı  pek  çok  modern  dönüşümün  zemini bu seferler vesilesiyle oluşmuştur. Merkezi krallıkların gücünü artırdığı köyden şehre göçle  yeni  bir  şehirli  unsurun oluşmaya başladığı burjuva sınıfının ortaya çıktığı, şehir hayatının geliştiği ve yeni ekonomik ilişkilerin temellen-diği  bir  devir  görmekteyiz. Bu  seferlere öncülük eden papalık önceleri kazanılan başarılarla durumunu güçlendirmiş   ve  zaman içerisinde yaşanan suistimaler ve başarısızlıklar papalığın gücünü ve konumunu geriletmiştir. Bu ilerleyen asırlarda reforma yol açacaktır. Buna rağmen papalık  Fransisken  ve  Dominiken  keşişleri  vasıtasıyla  Asya içleri ve Çin’e kadar nüfuzunu genişletmiştir. Bu  noktada  misyonerlik  ve  oryantalizmin  izlerini  takip  etmek mümkündür. Hristiyanların doğu müslümanlarıyla ilişkileri Endülüs ve Sicilya’da olduğu gibi geniş bir çerçevede olmamış daha çok ticaretle sınırlı kalmıştır. Venedik, Ceneviz, Amalfi gibi İtalya şehir devletleri ticaretlerini geliştirmek bakımından gemi teknolojisinde gelişme kaydetmişler, ayrı-ca daha  hafif  paraların  kullanımı  bankacılık  sektörünün  ortaya  çıkması, çek kullanımı gibi iktisadi unsurlar bu seferlerde ortaya çıkmıştır. Avrupalılar doğu ile  ilişkileri  esnasında şeker kamışı, meyve ve sebze, baharatlar, ipekli ve pamuklu dokumalar, ahşap ve  cam  eşyalar  gibi pek çok malı batıya taşımışlardır.Tıp alanındaki bilgisizlikleri doğulu tabiplerden öğrendikleri pek çok tedavi aleti, ilaçlar vetedavi yöntemleri gelişmiştir. Bunun yanında edebiyat ve müzik alanında  da  etkilenmenin  olduğu  görülür. Pek  çok doğu klasiği ve doğuya ait müzik aletleri batıya gelmiştir. Satranç ve tesbih batıya götürülmüştür. Pusula ve usturlap gibi alet ve edevat batıya  intikal  etmiştir. Mimari  alanda  özellikle  kale  yapımında   Avrupalılar  öğrendikleri teknikleri  batıya  taşımışlardır. Görüldüğü üzere siyasi amaçlı bu askeri seferler önemli dönüşümlere yol açacak, siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel sonuçlar doğurmuştur.