KÜLTÜR VE ÇEVRE:       Dünya üzerinde her topluluk bir yer tutmaktadır. İnsanların yaşamış oldukları çevrelere coğrafî  mekan  denilmektedir. Bu coğrafî mekanlar birbirlerinden farklılık gösterdiği gibi,üzerinde yaşayan toplulukların tarihi ve kültürel gelişimlerini de farklı kılmaktadır. Çünkü  deniz kenarlarında, ovalarda, dağlık kesimlerde ve bozkırlarda yaşayanla-rın tarihi ve kültürel gelişimlerine yaşamış oldukları kültür çevresi büyük ölçüde etki etmiş ve etki  etmektedir.  Dolayısıyla  insanların  yaşamış  oldukları  çevrelerin  onlara sunmuş olduğu imkanlar birbirinden  farklıdır.  Bu  farklılığın  kültürlerine  yansımış  olması  gayet  doğaldır. Genel olarak bakıldığında deniz kenarlarında, yarımada ve adalarda yaşamış olanların haya-tında  denizcilik  ön plana çıkmıştır.  Bu  itibarla  sosyal, siyasî, iktisadî, dinî  açıdan  ve  sanat anlayışı  bakımından  bu  çevrelerde  yaşayan  insanlar  denizlerden  büyük ölçüde yararlanma yoluna gitmişlerdir.

           Nehir kenarlarında ve göl kenarlarında yaşayanların şehirleşmeye başlamaları ve yerle-şik kültürün temellerini atmaları, coğrafî şartların kendilerine sunmuş olduğu imkanla açıkla-nabilmektedir. Bu kapsamda yerleşik kültürlerden söz edilirken daha çok iklimin müsait oldu-ğu  nehir  kenarlarına  dikkat  çekilmektedir.  Mısır’da  Nil  Nehri kıyılarının ziraate el verişli olması  burada  yerleşik  hayatın  temellerinin  atılmasına da imkan vermiştir. Ziraatle uğraşan insanlar Nil Nehri’nin sularının taşıp çekilme zamanlarını öğrenmişler, özellikle firavunlar tarafından nehir sularının taşacağının bildirilmesi onları daha önemli bir konuma getirmiştir. Ayrıca kurak geçecek zamanlarda su depolamaya ihtiyaç duyulması öncelikle kap kacak yapı-mını ve su rezervuarlarının oluşturulmasını zorunlu hâle getirmiştir. Aynı zamanda takvim oluşturulması da bu gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkmıştır.

            Nehir kıyısında ziraatle geçiminitemin eden yerleşiklerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. İlk yerleşik kültürlerin yalnız Nil Nehri çevresinde ortaya çıkmadıkları başka kültür çevrele-rinde de görüldüğü anlaşılmış ve tespit edilmiştir.Bu kapsamda Dice ve Fırat nehirleri kıyısın-da da yerleşim birimlerinin oluşturulduğu ve eski yerleşik kültürlerin ortaya çıktığı görülmek-tedir. Bu çevrelerde yapılan araştırmalarda da yerleşik hayat süren insanların ayrı bir gelişme gösterdikleri tespit edilebilmiştir.Bu çevrede yazının icadı dahi başlıbaşına önemli bir gelişme olarak görülmektedir. Bu çevrelerin dışında da coğrafî şartlar insanların hayatlarını sürdürme-lerine farklı imkanlar sunmuştur. Zaten insanların hayatına ormanlık coğrafyalar, otlakların bol  bulunduğu  alanlar  ve  tarıma el verişli sahalar farklı şekillerde etki etmiştir. öncelikle bir kültürün oluşması ve gelişmesi çevre şartlarına bağlı görülmektedir. İkinci husus bulunduğu çevrede yaratıcı bir toplumun bulunmasına bağlıdır. Burada insan zeka ve iradesi devreye girmektedir. Üçüncü husus ise insanın bulunduğu çevre ile mücadele içinde olmasıdır. Bunlar gerçekleştiği takdirde belirli bir çevrede bir kültürün doğuşu ve gelişimi takip edilebilmekte-dir.  Kültürlerin  oluşumu  ve  gelişiminde  insanların  ihtiyaçlarının da büyük ölçüde etkisinin olduğu ifade edilmektedir.

            Bilim adamları yapmış oldukları araştırmalarda insanın ihtiyaçlarını önceliklerine ve önemine göre belirli bir sıraya koymuşlardır. Bu sıralamaya göre insanın fizyolojik ihtiyaçları birinci sırada, embiyeti ise ikinci sırada yer alır. Daha sonra sevgi, itibar ve kendini kanıtlama gibi özellikler sıralanmaktadır. Bu sıralamaya bakıldığında insanın fizyolojik ihtiyaçları en önemli  yeri  tutmaktadır.  Çünkü  insanın  su, gıda gibi beslenmeye yönelik ihtiyaçları vardır. Dolayısıyla yaşanılan kültür çevresinin insanlara bu tür imkanı sunmaları gerekmektedir. Bu nedenle  insanlar  ve  onların oluşturduğu topluluklar temel ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri kültür çevrelerini seçme ihtiyacı duymuşlardır. İnsanın karını doyurmaya yönelik faaliyetinin dışında kendini emniyette hissedebileceği, barınabileceği çevreler aradığı da dikkat çekici bir husustur. Dolayısıyla belirli bir kültürün başlangıç itibarıyla oluşup gelişebilmesinin iki temel şartı ortaya çıkmıştır. Bunlar gıda ve barınma şartlarının gerçekleştirilebildiği ortamlardır. İlk kültürlere bakıldığında bu şartların yerine getirilebildiği coğrafyalarda kültürler görülmektedir

            Bazı kültür çevrelerinde, belirli aralıklarla ilk kültürler görülürken bazı bölgelerde bu ilk kültürlere  rastlanmamaktadır. İşte insanın ihtiyaçları bağlamında ön plana çıkan bu ilk iki şartın yerine getirilebildiği çevrelerde kültür mevcut, şartların uygun olmadığı çevrelerde ise herhangi  bir  kültüre  rastlanmamaktadır.  Anadolu’ya  bakıldığında  en eski kültürlerin bütün Anadolu coğrafyasına yayılmış olması, kültürlerin bulunduğu yerlerininsanın temel ihtiyaçla-rına cevap verebilecek ölçüde olduğu görülmektedir. Oysa Mezopotamya’nın kuzeyinde eski kültürler görülmesine rağmen güneyinde görülmemektedir. Çünkü başlangıç itibarıyla Mezo-potamya’nın güneyi barınma şartları için el verişli değildir.Dolayısıyla mağra kültürleri olarak da tanımlanan kültürler yalnız engebeli arazilerde ortaya çıkmışlardır.

            İnsanlar tarafından oluşturulan kültürlere bakıldığında toplu olarak yaşamanın bir gereği olarak arkadaş edinme, kendine toplum içinde belirli bir yer bulma ve kendinde var olan özellikleri ortaya koyma, sonradan devreye girmektedir. İnsanlar başlangıçta oluşturduk-ları kültür çevrelerinin dışına taşmak suretiyle yeni kültür çevreleri de oluşturmaya başlamış-lardır. Yeni kültür çevrelerinin önceden var olan kültür çevrelerinden farklı üretimin ön plana çıkması şeklindedir. Ormanlık alanlardan insanların ovalara inmeleriyle birlikte yeni kültür tipinin temelinin atılmaya başladığı görülmektedir. İnsanlar büyük ölçüde fizyolojik ihtiyaçla-rını ziraate yönelmek suretiyle sağlamak durumuna gelebilmişlerdir. Ancak onlar için ziraate yönelmek ve hatta bununla bağlantılı yerleşik hayata geçmek yeterli olmamıştır. Bu çerçevede oluşturdukları yerleşim birimlerinin etrafını surla çevirmeye başladıkları görülmektedir. Hatta bir şehrin etrafını çeviren surların sağlamlığı o şehrin ya da krallığın bağımsızlığının varlığıy-la açıklanabilir. Bu itibarla yerleşik  insanın da kendini emniyette görmek ve güvenliğini sağlamak adına savunma sistemlerine büyük ölçüde önem verildiği anlaşılmaktadır. Zaten herhangi bir yere yerleşilmiş olması kültürün varlığını koruması adına savunmayı zorunlu hâle getirmiştir. Bu savunma sistemleri ilk yerleşim merkezlerinden başlamak üzere daha son-raki süreçte hep geliştirilerek devam ettirilmiştir. Yerleşik hayata imkan veren kültür çevrele-rinin dışında oluşan yeni bir takım kültürlere bakıldığında orada da bir takım değişikliğin olduğu   anlaşılabilmektedir.  Avcılık ve toplayıcılıktan hayvan besleyiciliğine, özellikle at yetiştiriciliğine   geçilen  çevrelerde,  kültürde  bir  dinamizme  rastlanılmaktadır.  Atın  binek hayvanı  olarak  kullanılması ve sürat kavramının ortaya çıkması kültürü hareketli hâle getire-bildiği gibi ona bir yaygınlık vasfı da kazandırmıştır.Bu nedenle bu kültürün savunmaya değil yayılmaya yönelik olarak geliştiği anlaşılabilmektedir. Çünkü yerleşiklik adına coğrafyada bir sabitlikten  söz  etmek  mümkün  olmamaktadır.  Herhangi  bir  tehlike  söz konusu olduğunda savunma tedbirleri daha geniş alanlar dikkate alınmak suretiyle ortaya konulmuştur.

 

            ARKEOLOJİK KAYNAKLAR: İnsanlık tarihine bakıldığında insanlar tarafından yazı sistemlerinin  kullanılmaya  başladığı  dönemler  öncesi  için  arkeolojik kaynaklar ön plana çıkmaktadır. Prehistorik devirler olarak da adlandırılan bu dönemler yalnız arkeolojik kalıntı ve buluntularla aydınlatılabilmektedirler. Bu kaynaklar sayesinde bir toplumun sosyal, iktisadî dinî, askerî yapıları ve sanat anlayışları aydınlatılabildiği gibi, yaşanılan kültür coğrafyasına ait bir takım bilgiler de ortaya çıkartılabilmektedir. Özellikle arkeolojinin bir kolu olarak orta-ya çıkan iktisadî arkeoloji kazılar sonucunda tespit edilen gıda artıklarından hareketle o dönemde yaşayan insanların neyle beslendikleri, geçim kaynaklarının ne olduğu sorusuna cevap aramış ve aramaktadır. Bu kapsamda arkeolojik merkezlerden ortaya çıkartılmış olan bu  tür  kalıntıların  analizleri  ve belirli bir sınıflamaya tabi tutulması sonucunda o kültür coğ-rafyasında var olanların tespit ve tayini mümkün olabilmektedir.Arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkartılmış olan hayvanlara ait kalıntılar, bitki tohum ve kalıntıları o kültür çevresinde var olan hayvan türlerinin ve bitki türlerinin tespitine imkan vermektedir. Hatta hayvanlara ait kalıntıların yoğunluğu ve türleri o kültür çevresinde var olan hayvan türlerinden beslenen ve avlananları  da  ayırt  etmeyi  mümkün  kılabilmektedir.  Belirli bir çevrede bol miktarda at kemiklerine rastlanılmış olması atın beslendiği gibi, yaygın olarak kullanıldığını gösterir. Hatta modern araştırmalarla belirli kültür çevrelerinden ortaya çıkartılmış olan örneklerin bir araya getirilmesi suretiyle o kültür çevresinde söz konusu dönemde yoğunlukları da ortaya konulmakta, hatta bunlar belirli bir sıralamaya da tabi tutulmaktadırlar.

            Bir takım bitki kalıntılarının ortaya çıkartılmış olması hangi bitki türlerinin o kültür çevresinde yetiştiğini ya da yetiştirildiğini de ortaya koymaktadır.Dolayısıyla belirli bir kültür çevresinin hayvanlar ve bitkiler alemi hakkında arkeolojik verilere göre bilgi sahibi olunabil-mektedir.Ayrıca belirli bir kültür çevresinin yer altı zenginliklerinin tespiti de insanlar tarafın-dan yapılmış olan malzemenin değerlendirilmesiyle açıklanabilmektedir. Bu kapsamda belirli bir dönemde belirli bir kültür coğrafyasında hangi maden türlerinin bulunduğunu anlayabil-mekte, arkeolojik buluntular sayesinde mümkün olabilmektedir. Bazı durumlarda ticarî faali-yetler sonucunda kıymetli taş ya da madenlerin, kültür coğrafyasının farklılığının hesaba katılması gerekmektedir.İnsanlar tarafından kullanılmış olan taş malzemede o kültür çevresin-de hangi tür taşların var olduğunu göstermek bakımından önem taşımaktadır. Bütün bu arkeo-lojik  verilere  bakıldığında  belirli  bir  kültür coğrafyasının belirli bir dönemde yer altı ve yer üstü zenginliklerinin tespiti mümkün olmaktadır. Ayrıca arkeolojik kalıntılara bakılmak sureti ile kültür tipi hakkında da bir fikir ortaya atılabilmektedir. Kazılardan ele geçirilmiş olan ağaç kütüklerinin incelenmesi sonucunda o ağacın nasıl bir ortamda yetiştiği ve o çevrenin iklimi hakkında da bilgi sahibi olunabilmektedir.

 

           YAZILI KAYNAKLAR: Tarihî coğrafyaya dair en kaydadeğer bilgilere yazılı kaynak-larda rastlanılmaktadır. Belirli kültür coğrafyalarında yazı sistemlerinin kullanılmaya başlan-ması  ile  yazılı  belgelerde  tarihî  coğrafyaya  dair bazı bilgiler tespit edilebilmiştir. Ancak bu bilgiler doğrudan tarihî coğrafyaya dair açıklayıcı bilgiler değillerdir. Örneğin Mezopotamya-nın güneyinde Sumerliler tarafından icad edilmiş ve kullanılmış çivi yazılı belgelerde belirli kültür coğrafyalarının ve yerleşim birimlerinin isimleri geçmektedir. Bu kapsamda dağ, nehir ve şehir isimleri bu belgelerden öğrenilebilmektedir. Ancak buraların nereler olduğu hususun-da açıklayıcı herhangi bir bilgi mevcut değildir. Aynı şekilde bir takım bitki türleri ve hayvan-ların  isimleriyle  maden  isimleri  de çivi yazılı belgelerde yer almaktadır. Anadolu’nun tarihî devirlere girmesi ile birlikte de Asurca belgelerde coğrafyaya ve yerleşim birimlerine dair isimlere rastlanılmaktadır. Ancak bu yerleşim birimlerinin nereler olduğu halâ çalışma konu-sudur.Dolayısıyla bunların lokalizasyonu çalışması mevcut bilgiler ışığında sürdürülmektedir.

          Hititlere ait çivi yazılı belgelerde de özellikle Anadolu’nun tarihî coğrafyasına dair bazı bilgiler yer almaktadır. Bu kapsamda belirli merkezler o kültür coğrafyasında mevcut bitkiler, hayvanlar  ve  yer altı kaynakları hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir. Aynı şekilde Urartu-lulara  ait  çivi  yazılı  belgelerde de tarihî coğrafyaya dair bir takım bilgiler mevcuttur. Ancak bu  belgelerde  ayrıntılı  bir  şekilde  bilgi  sahibi olmaya imkan vermemektedir. Daha ayrıntılı bilgiler klasik döneme ait kaynaklarda geçmektedir. Bu itibarla M.Ö 5. yüzyıldan başlamak üzere ortaya çıkan yazılı belgelerde tarihî coğrafyaya dair ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. Bu kapsamda antik kaynaklar ve bu kaynaklardaki bilgiler tarihî coğrafya araştırmalarında önem-li bir yer tutmaktadır. Öncelikle kaydadeğer bilgilere Heredotos’un Historia adlı kitabında rastlanılmaktadır. Bu eserde coğrafyaya dair önemli bilgiler verildiğinden eserin bir coğrafya kitabı olma özelliği de vardır. Heredotos’un tarihî coğrafyaya dair verdiği bilgilerden önce biraz kimliği üzerinde durabiliriz. O; Halikarnasos, bugünki adıyla Bodrum’da doğmuştur. M.Ö 485-424 yılları arasında yaşamıştır. Anadolu, Mezopotamya, Mısır, Yunanistan ve Kara-deniz’in kuzeyini dolaşmş, dolaştığı bu kültür coğrafyaları hakkında kaydadeğer bilgiler ver-miştir.  Kitabının  asıl konusu M.Ö 490 - 479 yılları arasında gerçekleşen Pers-Grek savaşları olmasına rağmen  tarihî coğrafyaya dair de vermiş olduğu bilgiler kitabının bir coğrafya kitabı olarak kabul edilmesine de zemin hazırlamıştır.Heredotos öncelikle Mısır’ın tarihî coğrafyası-na dair kaydadeğer bilgiler vermektedir. Mısır’ın nasıl oluştuğundan söz etmektedir. Onun belirttiğine göre Mısır toprağının belirli bir kısmı sulardan kazanılmıştır.Nil Nehri’nin taşıdığı topraklarla deniz dolmuştur. Nil Nehri Anadolu’da Troia, Efesos ve Menderes Ovası’nda top-rakların denizden kazandığı gibi Mısır’da da aynı gelişmelere yol açmıştır. Ancak diğer kültür coğrafyalarında bulunan ve bir ağzı bulunan nehirlerin beş ağzı olan Nil Nehri ile boy ölçüşe-bilmeleri mümkün değildir. Heredotos  Mısır’ın yanında Erytheria adı verilen denizi oluşturan bir körfezden de söz etmektedir. Bu körfezin uzunluğu kayıkla 40 gün sürmektedir. Genişliği ise en geniş yerinde kayıkla yarım gündür. Ayrıca bu körfeze ters yönde giden başka bir körfez de bulunmaktadır.Mısır’ın toprağı Nil Nehri’nin getirmiş olduğu alüvyonlardan oluştu-ğundan kara ve yumuşak bir topraktır.   Bu toprak Nil’ in taşma zamanlarında etrafa da yayılmaktadır. Libya’ nın toprağı ise kırmızımtrak olup üzeri bir kum tabakasıyla kaplıdır. Suriye ve Arabistan’ın toprağı ise killi olup alt kısmı kayalıktır. Heredotos Nil Nehri’nin sula-rının kışın değil de yazın taşması üzerine bir takım görüşlere yer verdikten sonra kendi görü-şünü de ortaya koymaktadır. En azından M.Ö 5. yüzyılın ortalarında Nil Nehri’nin sularının diğer nehirlerin aksine neden yaz boyunca taştığı sorusu gündeme getirilmek suretiyle tartış-ma  konusu  yapılmıştır.  O, bu hususta bilgi toplamaya çalışmıştır. Heredotos Nil Nehri’nin sularının yazın taşmasıyla ilgili olarak üç görüşten söz etmektedir.

            Bunlardan birincisi Etesios rüzgarı, ikincisi Okeanos ve üçüncüsü karların yağmasıdır. Birincisinde Etesios rüzgarının Nil Nehri’nin akış yönüne ters istikamette esmesi sonucunda nehrin suları taşmaktadır, denilmektedir. Oysa Nil Nehri’nin sularının bu rüzgar esmeden önce de taştığı görülmüştür. Hatta başka kültür coğrafyalarında akan nehirlere karşı da Etesios rüzgarının estiği bilinmektedir. Daha az suları olan nehirlerin Etesios rüzgarından etkilenmesi söz konusu olmazken daha çok suyu olan ve kuvvetli Nil Nehri’nin Etesios rüzgarlarından etkilenmesi söz konusu olamaz.

            Nil Nehri kaynağını Okeanos’tan almaktadır. Okeanos ise dünyanın etrafını çevrele-mektedir.  Bu  görüşünde  isabetsiz  olduğu,  böyle bir nehrin bulunmadığı ve bunun ilk kez Homeros tarfından ortaya konulmuş bir isim olduğu ifade edilmiştir.

            Üçüncü görüş olarak karların yağmasından söz edilmekte ancak Libya’dan doğan Etiyopya’ dan geçen bu nehrin geçmiş olduğu kültür coğrafyalarının sıcak bölgeler olduğu dolayısıyla herhangi bir kar yağışı ve bunun erimesinden söz edilemeyeceği vurgulanmaktadır Hatta bu kültür coğrafyasının sıcaklığının bölgede yaşayan insanların tenlerinin siyaha çalar renkte  olması  çaylak gibi kuş türlerinin yaz kış bölgeden ayrılmaması ve İskit ülkelerinin soğuklarından  kaçan  turnaların kışı bu çevrede geçirmeleri gösterilmektedir. Hatta kar yağışı olan bölgelerde beş gün içerisinde yağmurun yağması gerektiği, dolayısıyla böyle bir yağışın olmadığı da ortaya konulmaktadır. Nihaî olarak Heredotos, Nil Nehri’nin kışın sularının azal-masını güneşe bağlamaktadır. Onun belirttiğine göre güneş kışın dönencesinden dönerek Nil Nehri’nin geçtiği kültür coğrafayasına iyice yaklaşmakta, Nil’in sularını çekmektedir. Başka kültür coğrafyalarında güneşin yazın yaptığı etki Nil çevresinde kışın olmaktadır. Bundan do-layı başka kültür coğrafyalarının aksine Nil Nehri’nin suları kışın azalmaktadır.

            Heredotos İskit ülkesinin tarihî coğrafyasına dair de önemli bilgiler vermektedir. Onun bildirdiğine göre İskit ülkesi kare plânlı, ovalardan oluşan bir sahadır. Bu ovalardan nehirler geçer ve ovaları sular. Ovalar, geniş otlak alanlardır. Burada kış çok çetin geçer. Ateş yakılsa çamur olur, su döküldüğünde donar.Denizin donduğu da bilinmektedir. İskitler savaş sırasında hendeğin bir tarafından öbür tarafına buz üstünde geçmişlerdir. Burada sekiz ay kış olur. Dört ay ise belirsiz bir iklim söz konusudur. Bu çevreye kışın hiç yağmur yağmaz. Yazın ise bol miktarda  yağmur  yağar.  Kışın yıldırım düşse mucize gibi karşılanır. Yazın ise bol miktarda yıldırım düşer. Bu bölgede yaz - kış hiç deprem olmaz. Burada atlar soğuğa karşı dayanırlar. Katır  ve  eşekler  soğuğa  dayanamazlar.  Oysa başka kültür coğrafyalarında katır ve eşekler soğuğa dayanırken atlar soğuktan ölürler. Bölgede yaşayan öküzlerin boynuzları da fazla çıkmaz ya da geç çıkar. Bunun nedeni de soğuklardır.

           Heredotos, Asur ülkesi hakkında da önemli bilgiler vermektedir. Onun belirttiğine göre burası ziraat açısından elverişli bir kültür coğrafyasıdır. Adı geçen yerde yağmur dönemi kısadır.Dolayısıyla bitkilerin kökü susuz kalır. Burada akan nehirler Nil Nehri gibi taşıp ekile-bilir alanları sulamazlar. Bu nedenle sulama insan eliyle yapılır. Fırat Nehri’nden Dicle Nehri-ne doğru güneşin doğuş yönü istikametinde kanallar açılmıştır. Bu kanallar vasıtasıyla sulama boruları oluşturulmuş ve sulama insan eliyle böyle gerçekleştirilmiştir. Kanalların büyüklerin-de  gemiler  hareket edebilecek şekildedir. Burada en çok Demeter ürünleri yetişir. Bu verimli topraklarda hububat 1’e 200 hatta bereketli yıllarda 1’e 300 verir. Arpa ve buğday yaprakları-nın genişliği dört parmağı bulur. Burada, bizde olduğu gibi incir, üzüm, zeytin yetişmez; darı ve  susam  yetişir.  Bizim için zeytinin yağı ne kadar önemliyse burası için susamın yağı çok önemlidir.  Burada palmiye ağaçları da bulunmaktadır. Bunların yemişleri de mevcuttur. Bu yemişler, bu çevrede yoğun olarak değerlendirilmektedir.

 

            ERATOSTHENES: Eskiçağ’ın önemli coğrafyacılarından biri de Eratosthenes’tir. Bu coğrafyacı uzun yıllar İskenderiye kütüphanesinde görev yapmıştır.Aynı zamanda matematik-çi, tarihçi, filozof ve edebiyat eleştirmenidir. Bu şahıs ilk kez dünyanın çevresini dakik bir şekilde ölçmüştür. Öncelikle yazın güneşin Asuvan’a dik olarak indiğini belirlemiştir. İsken-deriye ile Asuvan arasındaki mesafenin 5000 stadia olduğunu tespit etmiştir. (1 stadion 180m) Bulmuş olduğu açının dünyanın çevresinin ellide biri olduğunu belirlemiş, buradan ise dünya-nın  çevresini  belirleyebilmiştir. Eratosthenes enlem ve boylamları da ilk kez kaba bir şekilde tespit etmiştir. Onun “Kronographia” adlı, günümüze gelmeyen bir eserinden de söz edilmek-tedir. Bu eserinde Grek tarihinin kronolojisi üzerinde durmuş ve olayları belirli bir sıraya göre vermeye çalışmıştır. Eratosthenes ve eserlerinden Strabon bahsetmektedir. Özellikle Strabon-un birinci kitabında kendisinden önce yaşamış antik yazarlardan ve onların eserlerinden de söz  edilmektedir.  Bu vesileyle günümüze eserleri ulaşmamış yazarlar ve eserlerinde nelerden söz edildiği de bir ölçüde açıklığa kavuşturulabilmektedir.

 

        HİPOKRATES’İN İSKİT ÜLKESİ VE İSKİTLERE DAİR VERDİĞİ BİLGİLER

             Avrupa’da İskit bodunu bulunur. Azak Denizi çevresinde otururlar, diğer bodunlardan farklıdırlar.Bunların kadınları genç kız iken ata biner, ok atar, at üstünde kargı savurur ve düş-man ile savaşır.Üç düşman öldürmedikçe evlenmezler; töre gereğince hayvan kurban etmeden kocaları ile aynı evde oturmazlar. Bir kız kocaya  varınca,  genel  bir  seferberlik  zorunluluğu ortaya çıkmadıkça ata binmeyi bırakır. Sağ  memeleri  yoktur.  Daha  çocuk  iken anaları bu iş için yapılmış tunçtan bir aracı kızdırıp sağ memeye bastırarak dağlar, böylece memenin büyü-mesini  önler. Bütün güç kuvvet sağ omuzla sağ kola kalır. Diğer İskitlerin görüşlerine gelince hepsi  birbirine  benzer, başka soylara hiç benzemezler; bu söz İskitlerin soğuktan, Mısırlıların sıcaktan  kavrulduğunu  saymazsak  Mısırlılar için de geçerlidir. İskit bozkırı denen yer çıplak otlarla kaplı oldukça sulak bir düzlüktür. Ovalardan  su  çeken oldukça büyük ırmaklar vardır. Burada  göçebe  denen  İskitler  yurt  tutar.  Bu  ad  evleri  olmayıp arabalarda yaşadıklarından verilmiştir. Bu arabaların küçükleri dört tekerlekli diğerleri altı tekerleklidir. Arabanın dört bir yanı  üstü  keçe  ile  kaplıdır. Kimi  iki  kimi  üç  odacıklı  evcik  olacak  biçimde  yapılmıştır. Yağmura kara ve yele karşı korunaklıdır. Arabaları iki ya da  üç  çift  boynuzsuz  öküz  çeker. Soğuk  yüzünden boynuz çıkmaz. Bu arabalarda kadınlar  çocuklarla  birlikte  yaşar.  Erkekler ise  at  üstünde  onlara  eşlik  eder, erkekleri de koyun sürüleri, sığırlar ve atlar izler. Bir yerde hayvanlarına  ot  bulabildikleri sürece kalırlar. Sonra başka yerlere göçerler. Pişmiş etle besle-nir, kısrak sütü içerler. Kısrak  sütünden yapılan bir çeşit peynir yerler. İskitlerin alışkanlıkları ve töreleri böyledir.Mevsimlere ve dış görünüşlerine gelince Mısırlılar gibi birbirlerine benze-yip diğer insanlardan çokça ayrıdırlar. Üretken bir soy değillerdir. Ülkelerinde yaşayan yaban hayvanları  küçük  ve  azdır.  Çünkü  ülkeleri  Ripai  Dağları  eteklerindedir. Güneş ancak yaz günlerinde onlara en yakın noktaya gelir. O zamanda  kısa  bir  süre  ısıtır.  Sıcak  bölgelerden esen  yel  oralara  nadiren  gücünü  yitirmiş olarak ulaşır. Kutuptan hep kardan, buzdan birçok sudan ötürü soğuk bir yel eser, dağlar hiç yelsiz kalmaz.Bu yüzden dağlarda barınılamaz. Yurt tuttukları ovaları gün boyunca yoğun bir sisle kaplıdır. Öyle  ki sürekli kış hüküm sürer, yazın sıcak günler pek azdır. Çünkü bu  düzlükler  yüksek  ve  çoraktır.  Dağlarla  çevrelenmemiştir. Kuzeye doğru yükselirler. Yaban hayvanları toprak altında saklanmaya imkan verecek büyük-lüktedir. Sıcaklığın, dulda yerlerin olmayışı toprağın kıraçlığı ile kış, engel oluşturur. Mevsim değişiklikleri  büyük değildir, ne de şiddetlidir. Mevsimler birbirine benzer, pek az değişikliğe uğrar. Bundan  ötürü  görünüşleri  birbirine benzer. Yaz – kış aynı biçimde yer, giyinir, yoğun nemli bir hava soğuyarak buzdan, kardan  çıkma  su içerler. Zahmete katlanmaktan kaçınırlar, güçlü  hava  değişikliği  olmadan bedenleri de canları da  zora  gelmez. Bundan  ötürü  onların görünüşleri kunt, etli  eklemleri  belli  belirsiz nemli, gevşektir. Bağırsakları son derece nemli, aşağı  doğru  iyice  yağlıdır.  Böylesi  bir  ülkede  bu  yapıda  insanlarda  midenin su kaybedip toplanması imkanı yoktur. Bu tıknazlık ve kılsızlıktan ötürü,  biçimce  birbirlerine  yani  erkek erkeğe,  kadın kadına benzer. Bedenlerinin son derece nemli oluşunun kanıtını aktarmak gere-kir ise: göçebe  İskitlerin  hemen hepsi omuzlarını, kollarını, göğüslerini, kalçalarını, bellerini, başka  bir  şey  yüzünden  değil  yapılarının  nemli  gevşek  oluşu  yüzünden  dağlar. Yoksa ne okçular yay gerebilir, ne de kargıcılar nem ile gevşeklik yüzünden omuzdan  kargı savurabilir. Dağlarlarsa nemin büyük bölümü eklemlerden çıkar ve kurur. Beden daha dinç, daha besili ve daha  sıkılı  olur.  Bedenleri  kanca  gibi bükük, tıknazdır. Mısır’daki gibi çocukları kundakla-mazlar.  Ata  bindiklerinden atı eğeri üstünde düzgün oturmak için böyle bir alışkıyı benimse-memişlerdir.  Diğer  bir  neden de oturarak geçirdikleri yaşamlarıdır. Çünkü oğlanlar ata bine-siye,  vaktin  çoğunu  arabada  geçirir.  Yolda  olmaktan  yürümeye pek nadir ihtiyaç duyarlar. Kızları ise ablak suratlı ve uyuşuktur. İskit soyu güneşin  bütün gücüyle görünmesinden değil, soğuktan ötürü tunç renklidir. Ak tenleri, soğuk hava yakıp kızıla  çevirir.  Onlar hep pantolon giyerler, zamanın büyük bölümünü at sırtında geçirirler.